Okulun tek işlevinin, müfredatta belirlenmiş olan konuları çocuklara öğretmek olduğunu düşünüyorsak, kütüphanenin bir okulun ne kadar önemli bir parçası olabileceğini görmekte zorlanıyor olabiliriz. Ya da, “okul kütüphanesi” denince aklımızda canlanan tek görüntü kitaplardan oluşan bir oda olabilir. Esasında okul kütüphanesi, okulu sadece “öğrenmek zorunda olduğumuz şeyleri öğrendiğimiz” bir alan olmaktan çıkaran, iç motivasyonla öğrenmeyi olası kılan ve bu süreçteki fırsat eşitsizliğini bir nebze gidermeye yarayan bir alandır. Okul kütüphanesi, idealde, sadece bir “kitap odası”ndan ibaret olmamalı, çocukların içinde rahatça zaman geçirebileceği, kendi ilgilerine ve ihtiyaçlarına uygun içeriklere kolayca ulaşıp, hem bireysel hem de başkalarıyla interaksiyon halinde öğrenebileceği bir alan olmalıdır.
Öncelikle, araştırmalara göre okul kütüphanesi, öğrencilerin başarısını olumlu yönde etkiliyor. Tabii ki bu araştırmalara şüpheyle yaklaşıp, “Kütüphanesi olan okul zaten ekonomik imkanı olan çocukların gittiği okuldur, bu çocuklar da o imkanlar sayesinde başarılı olmuşlardır,” diye düşünmek mümkün. Ancak, çocukların ailelerinin ortalama gelir seviyesinin yüksek olduğu ve düşük olduğu okullar arasında yapılan araştırmalar şu sonucu ortaya koymuştur: Okul kütüphanesinin varlığı, her ekonomik sınıftan çocuğu olumlu etkilese de, başarı seviyesindeki en dramatik değişimler ortalama gelir seviyesinin düşük olduğu okullarda gözlemlenmiştir. Yani, bir diğer deyişle, okul kütüphanelerine en çok ihtiyacı olan çocuklar, diğerlerinin sahip olduğu fırsatlara sahip olmayan çocuklardır. Okulda bir kütüphane olması ve bu kütüphanede kaynak kitaplar ve en azından bir tane bilgisayar olması demek, evinde kısıtlı imkanlar olan bir çocuğun, araştırma gerektiren bir ödev yapmaktan derste öğrendiklerini pekiştirmeye kadar, diğer çocuklarla eşit fırsatlara sahip olmaya bir adım yaklaşması demektir.
Ancak okul kütüphanesinin tek işlevi müfredatı desteklemek olmamalıdır. Donanımlı bir kütüphane, okul müfredatının sınırlarını aşar ve müfredatın parçası olmayan konulara değinen referans kitaplar, kurgusal kitaplar, dergiler, çizgi romanlar ve resimli kitaplar da içerir. Çünkü okul kütüphanesinin önemli işlevlerinden biri çocuklara entelektüel özgürlük tanımaktır. Kütüphaneyi ziyaret eden bir çocuk, belki de hayatında ilk kez, yanında bir yetişkin olmadan, istediği kitabı eline alıp okuma fırsatına sahip olur. Okul kütüphanesi, çocuğa kendi istediği konularda, kendi istediği hızda ve biçimde bilgi sahip olmak için alan sunar.
Okul müfredatı, bizi çok fazla farklı alanda, yüksek bir hızda ve fazla derinleşmeden öğrenmeye zorlar. Kütüphane, bütün günü ondan öğrenmesini istediğimiz şeyleri öğrenerek geçiren bir çocuğun, yarım saat için bile olsa durup, “Peki, ben ne öğrenmek istiyorum?” diye düşünebilmesine olanak sunar. Çocuk, kendi zamanında, okulda öğrendiği bir konuda derinleşmeyi ya da okulda değinilmeyen yeni konular keşfetmeyi seçebilir. Bu alışkanlığı edinmek, çocuğun öğrenmeyi sadece iyi bir not almak için yapılan bir şey değil, meraktan ve istekten gelen bir şey olarak görmesini olası kılar.
İlginizi çekebilir: Etkileşimli okuma nedir? Ve neden bu kadar önemli?
Bunların yanında, kütüphanenin çocuklar için duygusal bir işlevi de vardır. Kütüphane gibi alanların eksik olduğu bir okulda, okul hayatı, derslere girmekten, bahçede sosyalleşmekten ve yemek yemekten ibarettir. Bu bazı çocuklar için yeterli olsa da, kütüphanesi olan okullardaki çocuklarla yapılan anketler, çocukların kütüphaneyi okulun olmazsa olmaz bir parçası olarak gördüğünü, kütüphaneyi ihtiyaç duyduklarında okulun karmaşasından kaçıp kendileriyle baş başa kalabilecekleri, kendilerini güvende hissettikleri bir alan olarak gördüğünü ortaya koymuştur. Kütüphanenin bu işlevini destekleyen bir faktör, raflarda, bilgi aktarma işlevi olan kitapların yanı sıra kurgusal kitapların ve dergiler gibi “eğlence” materyallerinin de bulunuyor olmasıdır. Kütüphanenin kurgusal kitap bölümünde sadece yetişkinler tarafından önemli ve gerekli bulunan klasiklerin değil, çocukların içinde bulunduğu çağa dair, rahatça bağlantı kurabilecekleri kitapların da olması oldukça önemlidir. Böylelikle çocuklar, teneffüs vakti geldiğinde, isterlerse bir köşeye oturup, onları başka dünyalara götüren ya da hislerine tercüman olan bir kitap eşliğinde dinlenebileceklerini bilirler.
Son olarak, kütüphane, okulun sisteminin içine yeterince iyi entegre edildiğinde, öğretmenin de efektif olarak kullanabileceği bir imkân haline gelebilir. Bazı ders saatleri kütüphane ziyaretlerine ayrılabilir ve kütüphane, bir konu hakkında hep beraber araştırma ve beyin fırtınası yapmak için kullanılabilir. Kütüphane ziyaretleri çocukları, dinlemenin hakim olduğu “sınıf modu”ndan çıkarabilir ve birbirleriyle iş birliği yapmaya, bilginin peşine aktif olarak düşmeye teşvik edebilir.
Kaynaklar:
https://kappanonline.org/lance-kachel-school-librarians-matter-years-research/
https://books2all.co.uk/blog/2021/02/why-school-libraries-are-important/
https://theeducationhub.org.nz/school-libraries-as-safe-spaces-promoting-literacy-and-wellbeing/
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/441337
İlginizi çekebilir: İyi bir okur yetiştirmek için ne yapmalı?
